Katı Atık Yönetimi Nedir?

Dünya gelişiyor, değişiyor. Biz de bu ritme ayak uydurmaya çalışıyoruz. Bu ayak uydurma faaliyeti tüketimin de zirvesini görmemize neden oluyor ister istemez. Değişen ya da gelişen her şey, tüketim yolunu da açıyor şüphesiz. Bugün “son model” olarak tanımladığımız bir cihazın, bundan 1 ay sonra yeni sürümüyle tanışabiliyoruz. Hal böyle olunca durmaksızın bir tüketim söz konusu oluyor. Bu tüketim beraberinde atık sorununu da getiriyor ki dünyanın kanayan yaralarından biri kirlilik ve atık sorunu. Çevremizi temiz tutmak, yere çöp atmamaktan daha öte bir gereklilik arz ediyor. Kullandığımız parfümlerden cihazlara kadar çevre dostu ürünler tercih etsek de katı atık adı verilen maddeler her gün evlerimizde, ofislerimizde… Bugün konumuz bu katı atıklar. Önce katı atık nedir diyerek söze başlayalım.

Katı atık nedir, kısaca?

Günlük hayatımızın içinde evlerden, okullardan, hastanelerden, iş yerlerinden, tesislerden her gün tonlarca atık açığa çıkıyor. Geçmişte “çöp” kavramının altında yer verdiğimiz atıklar bugün hayatımız ve çevre için ciddi birer tehdit haline geldi. Atıklar artık öyle bir sorun haline geldi ki günümüzde planlı ve programlı bir yönetimin gerekliliği doğdu ki bu noktada “katı atık yönetimi” kavramı hayatımıza girdi. Katı atık, kullanılma süresi son bulan ve yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken her türlü katı malzemeye verilen isimdir. Katı atıklar evde, okulda, hastanede, iş yerlerinde, endüstride her iş kolunda oluşabilir. Katı atıklar oluştukları kaynaklara göre sınıflandırılırlar. Katı atık çeşitlerinden birkaçı; evsel katı atıklar, endüstriyel katı atıklar, tehlikeli katı atıklar, tıbbi atıklar, özel nitelikli katı atıklar atık gibi atık türleridir. Katı atıkların düzenli olarak depolanması hayati önem taşır. Çünkü depolama doğru ve steril bir şekilde yapılmazsa yeraltı içme suları kirlenebilir, depo gazlarının salınımından kaynaklanan tehlikeler doğabilir, görüntü kirliliği oluşabilir, hava kirliliği meydana gelebilir, taşıyıcı haşere üreme riski doğabilir ve dahası insan sağlığı üzerinde uzun vadede önemli riskler teşkil edebilir. Bu nedenle katı atıkların yalnızca bir “çöp” olarak değerlendirilmeyip, düzenli ve planlı bir çalışmayla yönetilmesi gerekir. Bu noktada hayatımıza katı atık yönetimi girer.

Katı atık yönetimi nedir?

Katı atık yönetiminin amacı katı atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermesini önlemektir. Bu önlemi gerçekleştirmek için de geliştirilen yöntemlerin kontrolünü sağlar. Burada sözü edilen yöntemler; katı atıkların toplanması, yeniden kullanımı, geri dönüşümü, geri kazanımı, depolanması ve beraberinde tüm bu süreçlerin planlı ve programlı bir şekilde ilerlemesi. Katı atık yönetimi belli başlı esaslar üzerine kuruludur. Amaç, atık üretiminin azalmasıdır. Yanı sıra atıkların dönüşüm yoluyla yeniden kazanılmasıdır. Tüm bu sistemlerin ana dikkat maddesi ise çevreyi korumaktır. Tüm işlemler ve süreç çevreyi korumak üzere gerçekleşir. Atıklar, çevreye zarar verilmeden bertaraf edilir. Böylece katı atıkların yarattığı en büyük sorunlardan biri olan çevre kirliliği en aza indirgenmiş olur.

Katı atık bertaraf yöntemleri nelerdir?

Evlerde, ofislerde, Pazar yerlerinde, sokaklarda, işletmelerde en büyük sorunlardan biri atıklardır. Bu atıklar toplum sağlığına doğrudan etki eder. Basit gibi görünen en ufak bir ambalaj kâğıdının bile doğada çözülmesi yıllar alır ve bu yıllar hanemize birçok dezavantajı getirir. İşte bu noktada belediyeler son derece titiz çalışmalar yürütür. Belediyeler bu atıkları toplar ve çevreye en az zararla imha eder. Belediye atıklarının biriktirdikleri yerlerden bertaraf amacıyla toplanan atıklar iki şekilde çözülür; karışık toplama ve ikili toplama. Karışık toplamada geri kazanabilir atıklar, mutfak atıkları, ofis atıkları ya da iş yer atıkları gibi atıkların tümünün bir arada biriktirilip araçlara toplandığı sistemdir. İkili toplama ise yaş atıklarla geri kazanılabilir atıkların evlerde iki farklı poşette biriktirilmesi ve ayrı olarak toplanmasıyla yapılır. Ülkemizde katı atıkların toplanması, transferi ve geri kazanılmasıyla ilgili birtakım yükümlülük, yetki ve sorumluluklar vardır. Büyükşehir belediyelerine bu yetkiler verilmiştir. Katı atıkların bertaraf yöntemlerinden birkaçı; yakma, düzenli depolama, geri kazanım ve kompost’tur. Katı atıkların yeniden kazanılması sadece büyükşehir belediyelerinin değil tüm insanlığın sorumluluğudur. Bu noktada bize düşen görevler vardır. Atıkları ayrı ayrı biriktirip, ayrı ayrı toplarsak ekonomiye kazandırabiliriz. Bunun için izlememiz gereken yol da oldukça basittir. Atıklarımızı yeniden kazandırabilmek için organik atıklarımızı yeşil renkli kovalara, ambalaj atıklarımızı mavi renkli kovalara ve diğer atıklarımızı da gri renkli kovalara atabiliriz. Bu sayede belediyelere destek sağlamış olmakla kalmaz çevreyi korumak için taşın altına elimizi koymuş da oluruz.

Katı atık yönetiminin çevreye katkıları nelerdir?

Katı atık yönetiminin ana amacı çevreyi korumak ve yarınları tüm insanlık için daha güzel kılmaktır. Uygun bir şekilde depolanmamış atıklar yeraltı ve yüzeysel su kirliliğine neden olur. Bakterili ortamları seven haşerelerin üremesine yol açmasının yanı sıra çevreye, tahammül edilemez kokuların yayılmasına yol açar. Görüntü kirliliği oluşur ve ruhumuz da bu görüntüden elbette etkilenir. Korona virüs pandemisinin en ağır zamanlarını yaşadığımız şu süreçte, mikroplar en büyük korkularımızdan. Katı atık yönetimi eğer düzenli ve planlı yapılmazsa ne yazık ki mikropların yayılımı da söz konusu olacaktır. Son yıllarda hızla artan nüfus ve kentleşme meyli sonucunda katı atıklar daha da fazlalaştı. Bunları ekosisteme yeniden kazandırmak insanlık adına yapacağımız en büyük adımlardan biri olacaktır. Katı atık yönetimi konusunda hizmet veren teknolojiler de sürekli olarak büyümeye devam ediyor. Belediye atıkları konusunda oluşturulan yeni stratejilerle çevre kirliliği minimuma indirilmiş oluyor.

Katı atıkların geri kazanımı nedir?

Yazımızın başında, satır aralarında geri kazanımın öneminden sıkça bahsetmiştik. Atıkların özelliklerinden yararlanılarak içindeki bileşenlerin başka ürünlere ya da enerjilere çevrilme işlemine geri kazanım denir. Bu çevrilme işlemi kimi zaman fiziksel, kimi zaman kimyasal, kimi zaman da biyokimyasal yöntemlerle gerçekleştirilir. Geri kazanımın pek çok yararı vardır. Katı atıkların geri kazanılmasıyla doğal kaynaklarımızı korumuş oluruz. Enerji tasarrufu sağlarken öte yandan atık miktarının azalmasına da katkı bulunmuş oluruz. Ekonomiye katkı sağlamamız da cabası.

Katı atık bedeli nedir?

Kurumsal mal ve hizmet ihtiyacı, toplumsak ihtiyaçlar içerisindedir ve çoğu ülkede devlet tarafından karşılanır. Ancak devlet bu ihtiyaçların tamamını merkezden yürütemeyebilir. Yönetimlerin, hizmet sunumunda etkinlik ve verimlilik esaslarını yerine getirmeleri için finans desteğine ihtiyacı vardır. 1994 yılında uygulanmaya başlayan çevre temizlik vergisi ile hem katı atıkların bertaraf edilmesi sağlanır hem de atık suların uzaklaştırılmasına yönelik çalışmalar yapılır. Bu vergi, yalnızca belediyelere kaynak sağlamak için düşünülmüş bir vergidir.