Akü İçi Elemanları ve Akü Terimleri Nelerdir?

Günümüzde gelişen teknolojik olanaklar sayesinde yaşamın birçok alanında elektrik enerjisi ile işlev gösteren alet ve makinelere ihtiyaç duyulur. Bu kapsamda elektrik enerjisini depolayıp daha sonra kullanılmak üzere hizmete sunan ve akü olarak adlandırılan cihazlar geliştirilmiştir. Çok sayıda farklı parçanın birleştirilmesi ile oluşturulan akünün yapısı kavranarak akü daha etkin bir şekilde kullanılabilir, olası arıza anlarında aküye acil müdahale yapılması sağlanabilir.

Akü Nedir?

Kimyasal enerjisinin elektrik enerjisi olarak ve elektrik enerjisinin de kimyasal enerji şekline defalarca dönüştürülmesine yarayan cihazlara akü adı verilir. Akü elektrik enerjisini depolayarak istenildiğinde kullanıma sunar.

Aküyü Oluşturan Parçalar Nelerdir?

Akü Kabı: Plastik veya ebonit malzemeden üretilen akü kaplarının çoğunluğu transparant yani şeffaf olacak şekilde tasarlanır. Kullanılan plastiğin türü polipropilen kopolimerdir. Bu sayede akünün içerisindeki parçalar kolayca görülerek incelenebilir. Akünün boyutuna ve kullanılacağı yerin özelliklerine göre akü kapları farklı boyutlarda tasarlanabilir. Akü kabının esas vazifesi akünün uzun ömürlü olması, elektrolitin dışarı sızmaması ve mekanik özelliklerinin korunmasıdır.

Akü Kapağı: Akü kabı ile aynı malzemeden üretilen bu kapak sayesinde akü hücresinin üzeri örtülür. Akü kabı hava geçirmeyecek bir şekilde tasarlanıp akünün üzerine yapıştırılmak suretiyle yerleştirilir.

Tapa (Hücre Buşonu): Tapa akü kapağında yer alır. Plastikten üretilir. Kapaktaki dişli deliğe tutturularak işlev gösterir. Tapanın 3 adet görevi bulunur. İlk işlevi tapanın çıkarılması sayesinde akü içindeki elektrolit seviyesinin ölçülmesi ve buradan aküye sıvı veya elektrolit takviyesi yapılmasıdır. İkinci görevi kapalı halde tutulan tapa sayesinde akü içinde biriken gazların dışarı çıkışının sağlanmasıdır. Son olarak da özel türden tapalar kullanılarak akü içinde biriken gazların yoğunlaşarak sıvıya dönüşüp elektrolit olarak kullanılması sağlanır. Böylece aküye elektrolit eklenmesine gerek kalmaz.

Elektrolit: Akü içerisindeki sıvıya verilen addır. Saf su veya sülfürik asitten oluşabilir. Akünün kullanım yerine ve akü çeşidine bağlı olarak elektrolit içindeki saf su ve sülfürik asit dağılımı çeşitlilik gösterebilir. Elektrolit sayesinde aküdeki iyonlar artı kutuptan eksi kutba doğru hareket ederler. Eğer aküdeki elektrolit yoğunsa yüksek voltaj üretilir ancak akü daha kısa ömürlü olur. Eğer eküdeki elektrolit düşük yoğunluktaysa da marş gücü istenilen seviyede olmaz. Bu sebeple akünün bome adı verilen bir yöntem ile elektrolit seviyesinin ölçülmesi gereklidir.

Seperatör (Ayıraç): Akünün içindeki hücreler birbirine değerse akü kısa devre yaparak bozulur. Seperatörler sayesinde hücrelerin birbiriyle temas etmesi önlenir. Seperatörler aside karşı dayanıklıdır. Seperatör takarken dikkat edilmesi gereken hususlar şöyledir:

• Seperatörler plakaların arasına taşınırken kırılma veya bükülme olmaması için sıkıştırılarak yerleştirilmelidir.
• Seperatörler yerleştirilirken akünün iç direncinin artması sağlanmalıdır.
• Küçük gözenekli seperatörler sayesinde akü plakaları arasındaki elektrolit temasının önlenmesi gerekir.

Plakalar: Aküyü oluşturan parçalardan biri de plakalardır. Pozitif ve negatif plaka olmak üzere iki farklı çeşidi mevcuttur.

• Negatif Plaka: İçerisine antimon katılan kurşundan ızgaraya benzeyen kalıplara dökülmek suretiyle negatif plakalar üretilir. Yapısında antimon bulunması sayesinde negatif plakalar mekanik olarak daha dirençlidir. Negatif plakalar eğilip bükülmeyecek ve yeterli sağlamlıkta üretilmelidir. Plakaların hangi büyüklükte olacağı kullanıcının isteği doğrultusunda değişebilir.

• Pozitif Plaka: Sıvanmış düz plaka, tüpçüklü plaka ve plante olmak üzere 3 ayrı çeşitte pozitif plaka mevcuttur. Sıvanmış düz plakalar üretim şekli itibariyle negatif plakalara benzer. Tüpçüklü plakalar antimon içeren saf kurşunun kalıplara dökülmesiyle elde edilir. Bu plakaya tüpçüklü denmesinin sebebi ise gözenekli bir sentetikten üretiliyor olmasıdır. Tüpçüklü plakalar sayesinde aküdeki aktif maddeler tüpçüklere hapsedilir ve dökülmesi engellenir. Plante yani arttırılmış yüzeyli plaka ise özel profillere dökülen saf kurşundan elde edilir.

Akü Hücresi: Aküyü oluşturan her bir parçanın sisteme uygun olarak akü kabı içerisine yerleştirilmesi sayesinde akü hücresi meydana gelir. Hücre içerisindeki negatif plakalar sayıca pozitif plakalardan 1 adet daha fazladır. Bunun amacı ise pozitif plakaların bükülmesinin engellenmesidir. Hücre içerisindeki negatif ve pozitif plakalar kurşun köpüklerle kaynak yapılarak sabitlenir.

Akü Terimleri Nelerdir?

Çok sayıda parçanın birleştirilmesi suretiyle oluşturulan akü pek çok terime sahiptir. Bu terimler şöyle tanımlanabilir:

Voltaj: Ölçü birimi volt (V) olarak ifade edilen voltaj elektrik akımının devre içerisinde hareket edebilmesi için meydana gelen elektrik basıncına verilen addır.

Akım: Elektrik devresi boyunca akan elektrik gücüne ya da bir iletken boyunca hareket halindeki elektronlara akım adı verilir. Akımın ölçü birimi ise amperdir(A).

Marş Gücü (CCA): Marş gücü sayesinde aküden tek seferde elde edilebilen en fazla akım miktarı tespit edilir. Ölçülen marş gücünün birimi amperdir. Ve bu ölçüm -18 derecelik sıcaklık seviyesinde yapılır. Marş gücünün normu DIN, EN, SAE olarak meydana gelebilir.

Asit Tabakalaşması: Kurşun asit akülerde kurşun asit hücresi şarj edilirken akü plakalarında yoğun asit görülür. Bu duruma asit tabakalaşması adı verilir. Yer çekiminin de etkisiyle damla halindeki asitler hücrenin alt kısmına doğru akar. Asit tabakalaşması yüzünden sıklıkla aküler arızalanır.

Çevrim: Şarj ve deşarj tek seferlik toplamı bir çevrime eş değerdir.

Absorbe Cam Keçe (Absorbent Glass Mat): Kurşun akülerde sülfürik asidin filtrelenmesi amacıyla mikro cam fiberlerden yapılan keçenin kullanılmasıdır.

Şarj Durumu: Belirli bir zaman dilimi dahilinde akünün tam olarak şarj edildiğinde enerji yüzdesine verilen addır.

Şarj Kabulü: Belirli bir sıcaklık ve voltaj koşulu altında akünün şarj olması için gereken amper saat cinsinden tespit edilen akım miktarına şarj kabulü denilir.

Derin Şarj: Kullanılan düşük akım ile akü hücresinin tamamıyla deşarj olduğu duruma derin deşarj denilir.

Deşarj: Akünün akım vermesiyle oluşan duruma deşarj denir.

Devre: Açık ve kapalı olmak üzere iki ayrı devre vardır. Devre genel olarak elektronların atığı yola denilir. Kapalı devre bir tam yolu ifade ederken açık devre kopmuş veya ayrılmış bir yolu temsil eder.

Kısa Devre: Akımın istenilen dışında atlama yapması sonucunda kısa devre meydana gelir. Akımın atlaması sebebiyle fazla miktarda akım geçişi oluşur. Bu durumda çoğunlukla kablo devrelerinde ve düşük dirençli elektrikli cihazlarda ortaya çıkar. Aküdeki kısa devre sonucunda ise hücrenin deşarj olması ve akünün bir daha kullanılamaması şeklindeki kalıcı zararlar görülür.

Korozyon: Sıvı haldeki elektrolitin farklı bir madde ile reaksiyona girerek aşındırıcı bir tepkimeye yol açmasına korozyon adı verilir. Demir üzerindeki sülfürik asit yüzünde pas gibi korozyon oluşabilir.

Kutuplar: Pozitif ve negatif olmak üzere aküde iki adet utup mevcuttur. Kutuplar sayesinde aküden dış devre ile elektrik bağlantısı yaratılır.

Ohm: Elektrik devresindeki elektrik direncinin ölçüldüğü ölçü birimidir.